Ném câu thơ thơ vào gió - Tâm cảm gửi cho đời

                      NÉM CÂU THƠ VÀO GIÓ – TÂM CẢM GỬI CHO ĐỜI
                                                 
                               Đỗ Hoàng

        Nhà thơ Bằng Việt vừa cho ra đời tập thơ mới với tên gọi Ném câu thơ vào gió do Nhà xuất bản Hội Nhà văn và Trung tâm Văn hóa ngôn ngữ Đông Tây ấn hành tháng 7 năm 2001. Đa phần những bài trong tập thơ mới viết ở thập kỷ 90, thời kỳ đất nước đổi mới, có một số bài viết từ những năm 70  chưa có điều kiện in, nay tác giả mới đưa vào tập.
  Vẫn là chất thơ Bằng Việt, sâu lắng, sang trọng, trữ tình:
Em nhỏ và trong như nước mắt
Chia tay làm mặn mãi môi cười
Vị mặn hễ quên rồi lại nhớ
Nghìn trùng quay lại vẫn em thôi.
( Nghìn trùng quay lại)
  Nhưng thực tế cuộc sống hôm nay đầy biến động, cái cũ mất đi, cái mới phát sinh, phẩm chất tốt, nết xâu, sự sang hèn đều được thể hiện. Bi kịch đan xen lẩn hài kịch:
Bi kịch cao hơn
Hài kịch cũng cao hơn
Người đóng  kịch không còn khoe giọng cổ
Người ca hát đâu còn rung giọng mãi
Cười khóc hôm nay đều thực đến đời thường.
(Thời đã khác rồi)
   Nhà thơ trăn trở, suy nghĩ đặt vấn đề lương tâm trách nhiệm văn nghệ sỹ trước thời cuộc, cuộc đời ngày một đẹp lên, người nghệ sỹ không thể dửng dưng cao ngạo trong tháp ngà văm chương, ngoại trú với cuộc đời:
Cao ngạo đẻ làm chi?
U uẩn đẻ làm chi?
Mỗi khám phá phá nhỏ nhoi ngỡ đâu tầmvũ trụ.
Bao gay cấn xé lòng mà thơ như là ngoại trú
Thơ có còn tri kỷ nữa hay chăng?
(Lại nghĩ về thơ)
Vì vậy, một sự việc nhỏ, có người sẽ bỏ qua hoặc không lưu ý, nhưng với Bằng Việt nó đã lưu lại trong tâm khảm của anh làm anh xa xót, day dứt thấy mình như là người có lỗi:
Tất cả mọi người háo hức nhìn lên
Đôi mắt em óng ánh như màu nhũ giả
Đôi mắt cười thăm thẳm quá
Giọng hát tuổi 20 mà giằng giật xé lòng
…
Tất cả quây quanh chúc mừng em
Em chỉ cắn môi, mệt mỏi. dịu dàng
Đã chắc gì em được vào biên chế?
(Giọng hát hay - 87)
Nhà thơ làm quản lý, giữ nhiều trọng trách, giải quyết nhiều sự vụ, thế mà trược một sự thật xảy ra trong đời sống thường nhật thời kinh tế thị trường, anh như bất lực, chỉ chia sẻ cảm thông, ngậm ngùi.
 Bài thơ là một tiếng nói đồng cảm, chân tình gửi đến cho mọi người cùng suy ngẫm.

  Đất nước ta vừa ra khỏi cuộc chiến chưa lâu, còn bao nghèo khó, còn bao va vấp, thậm chí sai lầm hoang phí. Chúng ta không chỉ mãi tự khứ dù là quá khứ hào hùng mà phải bằng sự nỗ lực trí tuệ và con tim xây dựng cuộc sống mới đem lại hạnh phúc cho mọi người, nếu không tất cả chỉ là chứng tích của một thời đã qua:
Cả thành phố vẹo xiêu cần đầu tư bạc tỷ
Quá khứ đẹp vô cùng
Treo giá cũng vô song
Nhưng có giá cho ai nếu thiếu đời sống thực
Nếu chỉ còn những chứng tích rỗng không.
( Chứng tích đã qua)
  Trước những sự thật phủ phàng ấy có người không bình tĩnh nói những điều đao to, búa lớn, ác khẩu, nhưng Bằng Việt xót xa se lòng mà thật thương cảm sâu sắc:
Lòng yêu đời
Như nguồn nước trong khu tập thể
Tháng năm phạm phí chảy hoài
…
Lẽ ra cuộc đời này phải có lý hơn
Ai cũng đã từng nghĩ thế
(Lẽ ra)
 Hay:
Áo cơm se thắt mái đầu
Thương nháu mà giận, ngó nhau mà buồn
Rạc rài chút phận văn chương
Cao sang nhòe lẫn tầm thường ngẩn ngơ.
(Đọc lại Nguyễn Du)
 Hướng đến cài đẹp, hướng đến cải thiện là phẩm chất của người nghệ sỹ chân chính:”Từ xưa đến nay không có tác phẩm tài tình xây dựng trên sự khinh miệt và hận thù. Vì vậy rốt cuộc người nghệ sỹ chân chính sau khi đi trọn con đường tìm kiếm sẽ tha thứ thương yêu   thay vì lên án ( Sứ mệnh văn nghệ - Ca mus)
 Trong Ném câu thơ vào gió, Bằng Việt không chỉ viết về nỗi đau, sự mất mát, sức vươn daayjcaur dân tộc mình mà anh còn viết về nhân loại trên hành tinh; đồng cảm nỗi đau, nỗi buồn, niềm vui của họ và thức dậy những ngọn đuốc lương tri:
Trái đất nghĩ cho cùng
Cũng đáng thương và tội nghiệp thế thôi
Để tạo dựng được niềm tin thật khó
Mối ánh chớp lương tri lóe lên, dù rất nhỏ
Phải biết nuôi thành ngọn đuốc soi đường.
(Hai phía của tuổi trẻ thập kỷ 70)
Phần thơ hay nữa trong Ném câu thơ vào gió là phần viết về kỷ niệm,tình yêu với những bài: Phố cũ hàng cây,Trung du, Sen Tây Hồ, Nghìn trùng quay lại, Lặng lẽ, Casablanca, Rồi sẽ tới, Em và tôi…
  Đặc biệt là bài Lục bát cầu may đạt được sự toàn bích từ tứ, câu, chữ, ý tình:
Biết đâu sau lớp tro vùi
Ngón tay em có phép cời lửa lên
Vô tình thoat tục thành tiên
Một đời Từ Thức, một duyên Dáng Kiều
Viễn du thay kiếp bọt bèo
Chân mây, đầu sóng cũng liều
Biết đâu…
Và:
Nếu em khoát mở sda mù
Thì tôi vĩnh viễn hóa bờ bến xa
Câu may tới cõi giao hòa
Cầu nay có được ngôi nhà biết yêu.

  Bên cạnh sự  lạm phát thơ hỗn loạn hiện nay thì Ném câu thơ vào gió một lần nữa cho thấy sự thành công của khuynh hướng của cha ông nghìn đời đã khẳng định là thơ phải lấy cái tam làm gốc, phải xuất phất từ chính lòng mình, là công phu thâm xứ thi bình dị (Thơ hay nhất vẫn là thơ chân thật – Lục Du). Và như tuyên ngôn của Bằng Việt:
Chuyện trái cẩm từ thời Addam – Eva
Nghĩ cho cùng…
Dẫu bàn luận tha hồ, đâu làm ai chóng mặt
Điều đáng quan tâm duy nhất
Là nói được gì cao hơn
Về thân phận con người
(Đọc thơ Vi Thùy Linh)
Hà Nội, ngày 16 – 8 – 2001
Đ – H
(*) Rút trong tập Tiểu luận & Phê bình Tâm cảm gửi cho đời –  Đỗ Hoàng - NXB Thanh niên năm 2011