Trong quán rượu mắm - rắn

Lts: Vài ba thập kỷ lại đây nở rộ những cách viết lai căng, lập dị, bí hiểm, tắc tỵ, bê nguyên nguyên xi những trường phái hủ nút, quái đản của nước ngoài. Họ được một số cá nhân, tập thể, công quyền lăng xê, trao giải thưởng khẳng định . Thế nhưng quảng đại độc giả, công chúng quay lưng lại với thơ ca của họ. Nhiều người đã lên tiếng phản biện quyết liệt để bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc. Trong đó nổi lên nhà thơ Trần Mạnh Hảo, nhà thơ Đỗ Hoàng, nhà triết học, nhà văn Nguyễn Hoàng Đức. Họ là những người hùng bảo vệ  sự trong sáng của thơ Việt. Để có cái nhìn khách quan đúng đắn về hiện tượng này, vannghecuocsong.com mở giai thoại chuyên mục “ BẢO VỆ SỰ TRONG SÁNG THƠ VIỆT – DỊCH THƠ VIỆT RA THƠ VIỆT”. Số trước đã gới thiệu MÃI VIÊN TRÀ, số này xin giứi thiệu TRONG QUÁN RƯỢU MẮM RĂN, và xin lần lượt giới thiệu cùng bạn đọc bài viết của nhiều nhà thơ, nhà văn và bạn đọc!

                                               vannghecuocsong.com

TRONG QUÁN RƯỢU RẮN CỦA NGUYỄN QUANG THIỀU NÊN ĐỔI THÀNH TRONG QUÁN RƯỢU - MẮM RẮN

                                  

                                                    Đỗ Hoàng

      Đọc Vô lối của Nguyễn Quang Thiều và những người cùng thời như : Thanh Tâm Tuyền, Lê Văn Ngăn, Phú Trạm Inrasara, Nguyễn Bình Phương, Văn Cầm Hải, Nguyễn Khoa Điềm, Vi Thùy Linh, Hoàng Vũ Thuật…tôi có cảm giác như thấy mớ than bùn của họ chưa qua xử lý hóa học, vật lý để trở thành than đá hoặc than gầy mà chỉ là một đống bùn; giống như một mớ vật liệu để làm nhà mà không dựng thành nhà, cuối cũng vẫn chỉ là đống rác!

  Thời hiện đại thơ không cần vần điệu chỉ chú trọng tình ý.nhưng tình ý lại cũng không có nữa thì nó thành quái thai.

  Thơ không vần điệu theo quan niệm hiện nay thi loài người làm khi chỉ có A đam và E va. Các cụ ta cũng làm từ xửa từ xưa mà hay lắm:

Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân

Quân điếu phạt trước lo trừ bạo

Như nước Đại Việt ta từ trước

Vốn xưng nền văn hiên đã lâu

Núi sông bờ cõi đã chia

Phong tục Nam Bắc cũng khác

…

Xa gần bá cao

Ai nấy đều hay!

(Bình Ngô đại cáo – Nguyễn Trải) – Bùi Kỷ dịch

    Viết đến thiên cổ hùng văn như thế mà tổ tiên vẫn gọi là Cáo! Bây giờ họ viết chưa đến Chồn mà gọi là Thơ thì có xúc phạm Thơ không chứ?

  Vẫn biết thơ hay vần điệu đẩy xuống hàng thứ yếu và không cần vần điệu.  Tôi cũng đã nhiều lần nói vấn đề này nhiều rồi. Trên thế giới nhất là các nước Âu – Mỹ, thơ không vần nhiều như thơ lục bát của ta.

 Song có một điều ngôn ngữ Âu Mỹ từ đa âm có khác phương Đông và Việt Nam từ đơn âm. Nên vần điệu thơ Phương Đông và Việt Nam đóng vai trò quan trọng!

Nếu đọc các từ tiếng Việt: trường học, thủ đô, máy bay, tạm biệt, ta thấy nó quá bình thường và không gây cảm giác gì. Nhưng đọc nó bằng tiếng Nga và sắp xếp theo thể thơ bốn câu thì nghe như bài thơ tứ tuyệt cổ: (không có hệ chữ slavo nên viết theo mẫu chữ la tinh)

scola

xtolisa

xammolot

dacicvidanhia!

(síc cô la

xic tô li xa

xammôlốt

đaxicviđanhia)

Nếu dùng tiếng Việt để chuyển thành thơ thì phải huy động nhiều từ vựng và phải hiệp vần rất chặt mới có nghĩa và mới hay:

Trường học chúng ta

Cách thủ đô xa

Bay Epơlốt (*)

Tạm biệt bạn Nga!

…

(*) Máy bay Nga

hay các từ : Mỹ, truyền hình, điểm tâm, chuyện trò

sắp xếp theo tiếng Anh:

American

Television

A Breakfast

Conversation

(Ả mê ri cần

Tê lê vi dần

Ơ bờ rét phát

Công vơ sơ sần)

thì thành bài thơ tứ tuyệt có âm điệu rất hay!

Nếu dùng tiếng Việt thì cũng phải huy động nhiều từ vựng và hiệp vần chặt chẽ như trên thì đọc được:

Nước Mỹ đa thần

Tivi nối gần

Điểm tâm bữa sáng

Chuyện trò tình thân!

                                                 *

       Quay lại bài Vô lối Trong quán rượu rắn của Nguyễn Quang Thiều. Đọc xong bài này ta có cảm giác như tác giả không uống rượu mà uống nước mắm rắn hoăc uống nước đóng chai, người cứ tỉnh queo, như đang đi dạo trong rừng bạch dương về mùa thu của các nước Âu Mỹ:

“Rừng mang mang gọi từng khúc thu vàng” (câu thứ 18)

Và tác giả thú nhận không uống rượu thật dù ngồi trong quán rượu rắn:

 “Người không uống rượu mà uống từng ký ức” (câu thứ 15)

Uống thế thì làm sao làm thơ rượu say hay được!

  Âu, Á gì viết về rượu các nhà thơ từ cổ chí kim đã có hàng nghìn bài thơ hay. Như Lý Bạch, Apollinaire. Nhắc tên các bậc thi thánh này thì là xúc phạm các cụ khi so với Vô lối, nhưng cũng cần có dẫn chứng nên mong các bậc tiên liệt lượng thứ!

“Cổ lai thánh hiền giai tỉnh mịch

Duy hữu ẩm giả lưu kỳ danh

…

Đãn nguyện trường túy bất nguyện tinh

(Tương tiến tửu – Lý Bạch)

(Xưa nay bậc thánh hiền vắng tên tuổi

Chỉ kẻ uống rượu lưu tiếng muôn đời

…

Nên muốn say hoài không muốn tỉnh)

(Sắp mời nhậu – Đỗ Hoàng dịch)

Hoặc:

Je vous ai bus et ne fus  pas désahéré

Mais je connus dès lors quelle saveur a l’univers

Je suis ivre d’avoir bu tout l’univers

Sur le quai d’où je voyais l’onde couler et dormer les bélandres

Ecoutez- moi je suis le gosier de Pais

Et je boirai encore s’il me plait l’univers

Ecoutez mes chants d’universelle ivognerie

(Vendémiaire – Acools   – Apollinaire)

(Tôi đã uống các người mà không đã khát

Những lúc ấy tôi biết vũ trụ có vị gì

Tôi đã say vì đã uống tất cả vũ trụ

Trên bến tàu đứng đấy tôi nhìn làn nước chảy và những chiếc xuồng ngủ

Hãy nghe tôi, tôi là cổ họng của Paris

Và tôi sẽ còn uống vũ trụ nữa nếu như tôi thích.

Hãy nghe tiếng ca say vũ trụ của tôi)

(Tháng hái nho – tập Rượu – Apollinaire)- Hoàng Hưng dịch

  Còn nhà thơ Nguyễn Quang Thiều vừa uống nước đóng chai, vừa nhậu mắm rắn(!)

       Vào đầu bài ông viết: “Những con rắn được thủy táng trong rượu”. Đây là một câu kể rất văn xuôi nhưng rất chính xác, là rắn được chôn trong nước, sau đó bỏ vào trong rượu. Còn để nước khỏi chảy ra rượu thì người ta có nhiều cách, hoặc bọc nước chôn rắn trong nilong, hoặc dùng bình gốm, bình thủy tinh đổ nước đầy ngâm rắn, rồi đặt chúng vào chum rượu, bể rượu gì đó, rắn thủy táng có thể nổi, có thể chìm tùy nồng độ rượu.  Một cách thủy táng rắn cách tửu, như đun cách thủy vậy (!)

    Cách thủy táng rắn trong rượu để làm mắm này của Nguyễn Quang Thiều có thể ghi vào sách kỷ lục Guinet Việt Nam(!)
    Nhiều người nói thơ phải áo huyền say. Tôi rất đồng ý thơ là áo huyền, huyền ảo, võ cũng phải ảo huyền say huống gì thơ ảo huyền say là lẽ tự nhiên. Nhưng Nguyễn Quang Thiều viết câu thơ rất tỉnh, chính xác như toán học thì say vào đâu?

  Và mắm rắn ấy chôn trong nước nếu không bỏ muối là thuộc loại mắm rắn thối không ai xực được!

Vì nhậu mắm rắn nên ông Thiều kể ra nhiều thứ chẳng ăn nhập gì trong bài Vô lối này như:

“Một chóp mũ và một đôi giày vải”(câu thứ 5)

Nếu kể thế thì có thể kể: “Một cái quần đùi, một đoạn dây chun buộc tóc” chẳng ảnh hưởng gì đến an ninh quán nhậu!

  Thật ra ý nhà thơ Nguyễn Quang Thiều muốn viết câu thơ cho rất Tây, rất mới model tay chơi “những con rắn được thủy táng trong rượu”, song lại sai hết nghĩa.

    Thật ra táng là chôn, người Việt nào cũng biết và còn biết nhiều loại táng - chôn khác nữa như: địa táng, điểu táng, cẩu táng, điện táng, mộc táng…

  Rắn ngâm trong rượu, người ta bảo là rượu rắn, nếu nói cho thơ thì có thể nói là “tửu táng” thì hay hơn nhiều mà lại đúng! Mà rắn độc mới được ngâm rượu, không ai đem rắn lành đi ngâm rượu cả! Bài Vô lối trên nên đổi thành TRONG QUÁN RƯỢU - MẮM RẮN  thì mới đúng nghĩa!

  Vì mấy bài Vô lối mà làm tôi phải dài dòng, xin lỗi đọc giả nhiều lắm!

                            Hà Nội, ngày 4 tháng 10 năm 2014

                                          Đ - H

Nguyễn Quang Thiều

 Nguyên bản(1)

Trong quán rượu rắn

Những con rắn được thủy táng trong rượu
Linh hồn nó bò qua miệng bình nằm cuộn khoanh đáy chén
Bò nữa đi, bò nữa đi qua đôi môi bạc trắng
Có kẻ say gào lên những khúc bụi bờ

Một chóp mũ và một đôi giày vải
Mắt ngơ ngơ loang mãi đến chân trời
Nhóm u uất trong những vòm tháp cổ
Người suốt đời lảm nhảm với hư vô

Như đá vỡ, như vật vờ lau chết
Thơ âm âm, thơ thon thót giật mình
Kinh hãi chảy điên cuồng như lưỡi liếm
Ngửa mặt cười trong tiếng khóc mộng du

Bò nữa đi, bò nữa đi, hỡi những linh hồn rắn
Nọc độc từng tia phun chói trong bình
Người không uống rượu mà uống từng ký ức
Mạch máu căng lên lên những vệt rắn bò

Đêm vĩ đại chôn vùi trong quán nhỏ
Rừng mang mang gọi những khúc thu vàng
Rượu câm lặng chở những linh hồn rắn
Có người say hát lên bằng nọc độc của mình.

(1) Bài rút trong tập Thi Tửu - NXB Hội Nhà văn quý IV năm 2007

Đỗ Hoàng dịch ra thơ Việt:

Trong quán rượu – mắm  rắn

Lũ rắn độc bị đem tửu táng
Hồn bò quanh đáy chén, miệng bình
Bò nữa đi qua môi bạc trắng
Kẻ say gào giọng rượu thất kinh!

Áo quần, mũ, tất giày trút bỏ
Mắt ngu ngơ hoang mạc chân trời
Nỗi u uất ứ vòm tháp cũ
Với hư vô lảm nhảm suốt đời!

Như đá vỡ, như vật vờ lau chết
Hồn rên lên, tim thon thót nhói lòng
Kinh hoàng chảy điên cuồng như lửa liếm
Ngửa mặt cười khóc mộng du không!

Bò nữa đi! Hỡi những linh hồn chết!
Nọc độc phun bầm cả đáy vò
Ta uống rượu và uống từng ký ức
Mạch máu căng lên những vệt rắn bò!

Đêm dài rộng chôn vùi trong quán vắng.
Rừng mang mang gọi từng khúc thu vàng.
Rượu câm lặng chở bao linh hồn rắn.
Hát bằng nọc độc mình, kẻ xỉn hú rất hăng!

Hà Nội ngày 13 - 1 - 2008